Met de meute naar Tsjechie (Deel 6)

 28-09-2023

We waren deze morgen allemaal vroeg op. Joris Alinda en ikzelf zouden vroeg vertrekken om een bezoek te brengen aan Theresienstadt. Het werd weer een warme en waarschijnlijk lange dag . De honden mee nemen was geen optie, ze alleen laten bij het huisje ook niet. Nicole stelde voor om thuis te blijven en zo de honden in de gaten houden, dan hadden wij onze handen vrij en konden we gaan en staan waar we wilden. Het was een rit van ongeveer anderhalf uur.  Nemen we onze bus of de auto van Joris, de gewone auto was wat praktischer dus dat werd de keus. Ik ging voorin zitten op de bijrijderstoel en zou onder het rijden vele foto's maken van het landschap en de steden waar we doorheen reden. Als chauffeur zie je toch minder en anders dan als bijrijder, nu had ik kans om goed om me heen te kijken.

We reden via het dorp richting de grens, we zouden een stukje door Duitsland rijden en dan weer afzwaaien naar Tsjechie.

Tsjechen hechten blijkbaar weinig waarde een tuinen en goed verzorgde huizen , het toont allemaal erg sober en triest.

De grens.

Het is voormalig Oost Duitsland maar het is niet het sombere  wat ik had verwacht.

Ook nu viel het op hoeveel fijnsparren hier op de heuvels kapot zijn gegaan aan de letterzetter.

Een B en B op een fantastische plek.

Van deze rotzak verwacht ik nog een souvenir. 

Huizen stijf aan de weg

De Elbe, we reden er een hele tijd naast, wat een prachtig gezicht hoe hij tussen de bergen door kronkelt.

Oude steden in Tsjechie, hier moet vroeger toch wel geld hebben gezeten als je kijkt hoe sierlijk de huizen ooit geweest zijn.

En overal langs de wegen fruitbomen, hier reden we door een peren laan, links en rechts van de weg allemaal oude perenbomen.

De herfstkleuren beginnen te komen.

Een oude vesting., zo passeerden we er meerdere op weg naar Terezin.

We rijden Terezin binnen, een oude vesting stad. Direct bekruipt je een bepaald gevoel. we rijden door naar de grote parkeerplaats buiten het plaatsje en zetten de auto hier neer. We lopen richting de kleine vesting van Terezin. . Dit was de politiegevangenis van de Gestapo. Voor de entree ligt een nationale begraafplaats met de overschoten opgegraven uit de massagraven in de kleine vesting, resten van terechtstellingen in de kleine vesting en overblijfselen van de slachtoffers van de  tyfus epidemie van het getto en van het concentratiekamp in Litomerice.

Theresienstadt (Duits) of Terezín (Tsjechisch) was in de Tweede Wereldoorlog de tot concentratiekamp en getto veranderde Tsjechische vestingstad Theresienstadt. Theresienstadt was vooral een doorgangskamp voor Joden die meestal spoedig naar Auschwitz-Birkenau of andere vernietigingskampen werden gestuurd.

Op 10 juni 1940 nam de Gestapo het bevel in Terezín over. Tsjechische en Moravische verzetsstrijders werden in het fort gevangen gehouden. Vanaf november 1941 zou de stad Theresienstadt (de Grote Vesting) dienstdoen als getto voor gedeporteerde joden. Daarmee was Theresienstadt een concentratiekamp geworden.

Direct ben je stil, je voelt het verdriet.

Sterf data op veel stenen rond de tijd dat Nederland werd bevrijd.

De entree van het fort, je stapt een andere wereld binnen. Een wereld waar zoveel onmenselijkheden hebben plaatsgevonden, 

De spreuk die de Duitsers in al hun kampen gebruikten

Een paar van de vele foto's van bewakers van de vesting. Gewone mensen die tot beesten werden gevormd. Onbegrijpelijk wat hier heeft afgespeeld.

Kantoor van  de commandant. Heinrich Jockel, geëxecuteerd in 1946. Hier werden alle gevangen beschreven en vastgelegd

Orginele britsen

Celblok

De weg naar de vrijheid, zo dichtbij, maar toch zover weg

De zogenaamde Wachtstube

Hier stierven  velen....

Vanaf 1943 werden hier de gevangen geëxecuteerd. Ze hadden geen recht op een eerlijk proces, zogenaamde  Sonderbehandlung. De executiepeletons werden gevormd door de bewakingseenheden van de SS. De laatste executie was hier op 2 mei 1945.....

Stille getuigen van al het drama , de muren zijn kapot geschoten.....

een enkel executie vond plaats via ophanging..

De binnen plaats waar de massa graven waren van de executies..

De weg naar de executieplaats. De poort des doods.......

De bewakers en hun familie leefden in de vesting , hun onderkomens waren luxe.

De onderkomens van de gevangen daarin tegen niet.

Een waterbassin  wat de functie van waterreservoir moest vervullen in geval van brand maar diende tegelijkertijd als vermaak voor de gezinnen van de opzichters en bewakers. Met de aanleg van het bad werden tientallen joodse gevangen doodgemarteld.

 Celblokken links en rechts. 

Ik sta hier in een cel.

Rijen cellen man aan man.

Nog een executieplaats.

Het uniform van een bewaker

De doodskop, he teken van de SS

Orginele hangers van de grote schijnwerpers boven de binnenplaatse van de vrouwen afdeling .

Ruim 3 uur hebben we hier rondgelopen. We waren alle drie erg onder de indruk van alles wat zich hier heeft afgespeeld. We lopen terug naar dde auto, drinken even wat en gaan dan te voet naar de voormalige getto Theresienstadt.

Het kamp Theresienstadt opende officieel zijn deuren op 24 november 1941. Veel Joden uit Tsjecho-Slowakije werden naar Terezín gedeporteerd. In de zomer van 1942 werd de niet-Joodse bevolking van Theresienstadt weggestuurd. Onder de nieuwe bevolking bevonden zich vele kunstenaars, musici en juristen. Daardoor ontstond er een druk cultureel leven in het getto. Het kamp herbergde, naast volwassenen, ook zo'n 11.000 kinderen. 

De Joodse gettobevolking had ogenschijnlijk een zekere mate van zelfbestuur: de raad van ouderen. Deze raad had onder andere de taak om lijsten op te stellen van wie gedeporteerd zou worden en wie niet. Weigerde men met de Duitsers mee te werken, dan zouden simpelweg alle bewoners gedeporteerd en vermoord worden. Ondertussen werden de leefomstandigheden in Theresienstadt steeds slechter. Waar eerst zo'n 7.000 Tsjechoslowaken hadden gewoond, waren nu 50.000 mensen gehuisvest. Er was weinig voedsel en alleen al in 1942 stierven er zo'n 16.000 bewoners. Inwoners die zich verzetten tegen de Duitsers of anderszins iets deden dat volgens de Duitsers niet door de beugel kon, kwamen in het "kleine fort" (de gevangenis) terecht, waar de leefomstandigheden nóg slechter waren.

De getto bestond uit grote panden, onbegrijpelijk dat achter alle ramen zoveel mensen hebben geleeft. Nu is eht gewoon een stad waar in gewoond wordt

Meer achter in de getto staan panden die mij meer de sfeer van toen gaven.

Als deze gebouwen en straten eens konden spreken...

Auto's links en rechts in de straten, het paste voor mijn gevoel niet in het beeld.

Een stukje orgineel spoor. Hier kwamen de treinen de getto binnen gereden.

In 1943 werden vijfhonderd Deense Joden naar Terezín gestuurd. De Deense regering stond er op dat het Rode kruis toegang kreeg tot de gevangenen. Eind 1943 kreeg het Rode Kruis toestemming om in 1944 de stad te bezoeken. Daarop richtten de nazi's nepcafés en winkels op in het kamp, om het geheel de aanblik te geven van een normale woonplaats. Om de overbevolking voor het Rode Kruis verborgen te houden werden vele Joden naar Auschwitz gestuurd. Daardoor zaten de overgebleven gevangenen met niet meer dan drie mensen op een kamer. Het Rode Kruis was 'tevreden' over de opvang van Joden en rapporteerde dienovereenkomstig; men had zich compleet laten bedotten.

De list was zó succesvol, dat er een propagandafilm over Theresienstadt werd gemaakt.  De film werd opgenomen gedurende tien dagen, draaibegin was 1 september 1944. In de film wordt gedaan alsof Hitler de Joden een mooie stad heeft geschonken. De film toont gevangen Joden die sport beoefenen of winkelen in het kamp. Na de opnamen werden zowel de acteurs als regisseur naar Auschwitz gestuurd en daar vergast. Met de film wilden de Duitsers de geruchten over concentratiekampen voor Joden de kop in drukken. Het was de bedoeling dat de film, via het Rode kruis, de wereld rond zou gaan. Bij de bevrijding van Theresienstadt werd de film door de geallieerden gevonden. De film wordt vandaag de dag nog steeds vertoond in het museum op de plek van het kamp.

Toch bouwden de nazi's nog in 1945 ook in Theresienstadt een gaskamer, in een gang van de vestingmuur bij de vroegere Litomerice Poort. Die gaskamer is nooit in gebruik genomen.

Theresienstadt was naast een modelstad ook een doorgangskamp, want 62,6% oftewel 88.196 Joden uit het getto werden naar een ander kamp gestuurd. Waarvan de helft naar Auschwitz, 8.000 naar Treblinka en verder nog naar Lublin, Izbica, Riga, Zamasc, Sobibor en Minsk^].

Toen de geallieerden oprukten, wilde de kampleiding sporen uitwissen. Hiervoor moesten alle jongens uit Theresienstadt een menselijke keten maken tot aan de Eger, op deze manier werden bijna 34.000 doosjes as overgegooid, op ieder doosje stond een naam en een nummer. Vervolgens werd de as in de Eger gegooid en de doosjes verbrand.

Op 3 mei 1945 droegen de nazi's de controle over het kamp over aan het Rode Kruis en op 8 mei werd Theresienstadt officieel door het Rode leger bevrijd. Er waren toen 2.971 overlevenden. Theresienstadt had de twijfelachtige eer om een reserveringskamp te zijn. Hoewel de situatie in de overige reserveringskampen beduidend beter was, was ook Theresienstadt bedoeld om mensen te sparen voor een ander doel: propaganda.

Van november 1941 tot april 1945 werden 139.667 Joden gedeporteerd naar Theresienstadt, 33.818 van hen stierven in de stad zelf aan ontbering, ziekte, marteling of door executie. 88.000 Joden werden vanuit Theresienstadt gedeporteerd naar vernietigingskampen (vooral Auschwitz en Treblinka). Bij de bevrijding waren nog 19.000 gevangenen in leven. Van de gedeporteerde Joden die in de vernietigingskampen terechtkwamen overleefden slechts 3000. Van de 10.500 kinderen in het getto zouden er een schamele 142 de oorlog overleven. Een groot deel van de gevangenen werd geëxecuteerd net voordat de geallieerden Theresienstadt bevrijdden, en in massagraven gedumpt. Deze werden na de oorlog herbegraven naast de vesting.

De meer dan 140.000 naar Theresienstadt gedeporteerden kwamen uit de volgende landen:

• Tsjechoslowakije - 75.500
• Duitsland - 42.000
• Oostenrijk - 15.000
• Nederland - 5.000
• Hongarije - 1.150
• Polen - 1.000
• Denemarken- 500

We liepen door het getto museum en daar hingen grote landkaarten met alle doorvoerkampen en vernietigingskampen. Om voor dat bord te staan en dan de naam van je eigen woonplaats ,Westerbork, te zien gaf bij mij en Alinda een koude rilling. We weten wat er zich hier in Nederland heeft afgespeeld maar om dan op 1 van de plekken te staan waar de transporten uit Westerbork aangekomen zijn was een raar gevoel. 

We sluiten ons bezoek hier af. We gaan terug naar de auto. Onder de indruk waren we alle drie.....

We rijden terug via een andere route Terezin laten we achterons, een plaats liggend op een vlakte tussen de bergen ven Tsjechie een plaats  met zo'n zwarte geschiedenis.

Via een tunnel verlaten we echt de laagvlakte rond Terezin.

Onderweg zien we weer van alles.

En via Duitsland rijden we opnieuw Tsjechie binnen.

We komen weer thuis aan en vertellen ons verhaal aan Nicole, ze merkt dat we erg onder de indruk zijn van deze dag.  We kijken nog naar de foto's van de belevenissen van de heren deze dag, die hebben zich ook wel vermaakt.

De oude baas heerlijk op de bank

Snuffel snuffel.

Op de uitkijk boven aan de trap.

James op de bron waar we het water uit kregen.

Rust.

Vakantie is vermoeiend he Elwood.

Een dag kwam ten einde, om nu hier neer te zetten een mooie dag kwam ten einde klinkt wel heel bizar. Een bijzondere dag laten we het zo maar noemen een dag waarvan we allemaal erg onder de indruk waren, een dag waar van ik blij ben dat we die ondernomen hebben. Wat hier gebeurd is mag nooit vergeten worden...........

Wordt vervolgd